Báo cáo phi nông nghiệp tháng 5 cho thấy cảnh tượng kỳ lạ nhất trong những năm gần đây.
Dữ liệu chính thức hôm thứ Sáu cho thấy Hoa Kỳ bất ngờ bổ sung thêm 272.000 việc làm trong tháng 5, cao hơn 50% so với ước tính đồng thuận là 180.000 việc làm và cao hơn 14.000 việc làm so với ước tính cao nhất của Phố Wall. Điều đáng kinh ngạc hơn nữa là con số này cao hơn 4 độ lệch chuẩn so với ước tính dự kiến, lập kỷ lục trong năm qua. Dữ liệu tiền lương theo giờ cũng tăng bất ngờ, cả so với cùng kỳ năm trước và cao hơn dự kiến.
Nhưng đồng thời, tỷ lệ thất nghiệp bất ngờ tăng từ 3,9% lên 4,0%, mức cao nhất trong hai năm.
Số lượng việc làm mới vượt quá mong đợi, vậy tại sao tỷ lệ thất nghiệp lại tăng thay vì giảm?
Điều này có liên quan đến sự khác biệt rất lớn giữa cuộc khảo sát doanh nghiệp và cuộc khảo sát hộ gia đình.
Khảo sát Doanh nghiệp và Khảo sát Hộ gia đình là hai cuộc khảo sát chính được sử dụng để đo lường điều kiện thị trường việc làm ở Hoa Kỳ. Các cuộc khảo sát doanh nghiệp có xu hướng tăng lên trong năm qua, trong khi các cuộc khảo sát hộ gia đình đã trì trệ và hiện đã quay trở lại mức độ của mùa hè năm ngoái.
Sự khác biệt giữa hai cuộc khảo sát hiện ở mức 9 triệu, khoảng cách lớn nhất được ghi nhận.
Mức tăng rõ ràng là 272.000, nhưng mức tăng thực tế có thể ít hơn 100.000.
Vậy câu hỏi đặt ra là, trong số 272,000 việc làm mới được báo cáo lần này, có bao nhiêu là cần nghi vấn?
Có một số người đã phát hiện rằng, theo dữ liệu từ Cục Thống kê Lao động Mỹ, trong tất cả các vị trí việc làm, có 231,000 vị trí đến từ mô hình “điều chỉnh sinh/tử” (Birth/Death adjustment), tức là các giá trị ước tính dựa trên số doanh nghiệp mới thành lập. Các vị trí việc làm này thực tế không được thống kê mà được giả định là tồn tại và được ghi thẳng vào bảng dữ liệu.
Nói cách khác, 231,000 vị trí việc làm này chỉ là do cục thống kê dựa trên mô hình giả định tạo ra, nhằm điều chỉnh tổng số việc làm.
Nhà phân tích nổi tiếng Anna Wong chỉ ra rằng mô hình “điều chỉnh sinh/tử” đã không theo kịp tình hình thực tế nữa, tốc độ tăng trưởng việc làm thực tế hiện tại có thể chưa đến 100,000 việc làm mỗi tháng. Bà tin rằng, dữ liệu tỷ lệ thất nghiệp hiện nay phản ánh tình hình thực tế của thị trường việc làm tốt hơn.
Kể từ tháng 4 năm ngoái, mô hình sinh-tử đã thêm vào 1.9 triệu việc làm, chiếm 56% tổng số việc làm mới trong giai đoạn đó.
Điều này có nghĩa là hơn một nửa “tăng trưởng việc làm” trong năm qua đến từ mô hình này.
Một nửa số việc làm mới đến từ những người nhập cư bất hợp pháp?
Nhìn bề ngoài, số lượng việc làm mới được tạo ra trong năm qua là hoàn toàn đáng chú ý, thể hiện động lực mạnh mẽ của thị trường việc làm. Tuy nhiên, khi phân tích sâu về cơ cấu của nó, chất lượng việc làm mới là điều đáng lo ngại.
Trong năm qua, số lượng việc làm toàn thời gian ở Hoa Kỳ đã giảm 1,2 triệu so với cùng kỳ năm trước, thay vào đó là 1,5 triệu vị trí bán thời gian.
Chỉ riêng trong tháng 5, đã có 625,000 vị trí công việc toàn thời gian bị mất, trong khi các vị trí công việc bán thời gian tăng thêm 286,000 vị trí.
Còn một dữ liệu đáng chú ý khác, trong tháng 5, số lượng lao động trong nước của Mỹ giảm mạnh 663,000 người, tổng số lao động giảm xuống còn 130.445 triệu người, trong khi số lượng người nhập cư lại tăng vọt thêm 414,000 người.
Nếu kéo dài thời gian xem xét đến 4 năm qua, tất cả các vị trí việc làm mới đều do người nhập cư đảm nhận, trong khi số lượng việc làm của công nhân trong nước đã giảm liên tục từ tháng 12 năm 2019.
Tình hình trong năm qua còn tồi tệ hơn: lao động trong nước mất 668,000 việc làm, trong khi số lượng việc làm của người nhập cư tăng thêm 934,000 vị trí.
Các vị trí việc làm mới của người nhập cư rất có thể đến từ người nhập cư bất hợp pháp, vì trong ba năm qua, một lượng lớn người nhập cư bất hợp pháp đã tràn vào biên giới Mỹ.
Nói cách khác, tăng trưởng việc làm của Mỹ chủ yếu do người nhập cư bất hợp pháp thúc đẩy, trong khi thị trường lao động trong nước đang liên tục suy giảm.
Trước khi báo cáo việc làm phi nông nghiệp (non-farm payroll) được công bố, Ngân hàng Standard Chartered đã phát hành một báo cáo cho biết, nếu loại trừ những người lao động nhập cư bất hợp pháp, mức tăng trưởng việc làm phi nông nghiệp hàng tháng trong năm tài chính 2024 có thể chỉ khoảng 125,000. Thị trường lao động Mỹ sẽ không mạnh mẽ như hiện tại. Nếu Fed hiểu rõ tác động của người nhập cư bất hợp pháp lên việc làm phi nông nghiệp, tốc độ tăng trưởng phi nông nghiệp 231,000 mỗi tháng sẽ không có gì đáng lo ngại.
Hơn nữa, do tiền lương của những người nhập cư bất hợp pháp thường thấp hơn mức lương tối thiểu, nên mặc dù trong năm qua đã có hàng triệu người nhập cư bất hợp pháp được tuyển dụng, lạm phát ở Mỹ vẫn không tăng vọt.