Tình hình địa chính trị năm 2024 có thể được mô tả là phức tạp, bởi cuộc bầu cử Mỹ, chiến tranh Nga-Ukraine, xung đột Palestine-Israel, v.v., những sự kiện này có liên quan chặt chẽ với nhau và gây ra rất nhiều sự bất ổn toàn cầu.

Gần đây, tình hình ở Trung Đông tiếp tục leo thang, Israel tấn công lãnh sự quán Iran làm đáp trả, Iran sau đó đã phóng một số lượng lớn tên lửa và máy bay không người lái từ lãnh thổ của mình vào Israel như một biện pháp trả đũa. Căng thẳng giữa Iran và Israel sẵn sàng bùng nổ. Tuy nhiên, những gì xảy ra chỉ là bề nổi, vấn đề chính trong cuộc cạnh tranh giữa Iran và Israel nằm ở khu vực Rafah.

Hiện Israel chỉ còn cửa khẩu Rafah phía Nam mà nước này chưa kiểm soát:

Xung đột Israel-Palestine đã kéo dài hơn 5 tháng. Hiện nay, Israel về cơ bản đã kiểm soát các khu vực phía bắc và trung tâm Gaza, chỉ còn lại cửa khẩu Rafah ở phía nam là chưa kiểm soát được. Trước chiến tranh, Hamas có khoảng 30.000 quân, với tổng số 24 tiểu đoàn. Bây giờ hầu hết bọn họ đã bị đánh bại, chỉ còn bốn tiểu đoàn cuối cùng cố thủ tại Rafah. Vì điều này, Israel hy vọng có thể mở một cuộc tấn công mạnh mẽ vào Rafah và loại bỏ hoàn toàn mối đe dọa từ Hamas.

Tuy nhiên, hoàn cảnh của Rafa rất đặc biệt. Trước hết, Rafah chỉ có diện tích khoảng 50 km2, tương đương với một quận tại Hà Nội. Kể từ khi chiến tranh bắt đầu, 2/3 dân thường Gaza đã chạy trốn đến khu vực Rafah, do đó 1,5 triệu người tị nạn đã tập trung tại khu vực Rafah, với mật độ dân số gấp hơn 7 lần TP Hồ Chí Minh (năm 2021) và 15 lần Hà Nội (năm 2024). Một khi Israel tấn công Rafah, chắc chắn sẽ gây ra thảm họa nhân đạo và số thương vong dân sự ở Gaza có thể tăng gấp đôi.

Để đối phó với dòng người tị nạn sắp tới, Ai Cập đã đẩy mạnh xây dựng bức tường biên giới:

Không chỉ vậy, khu vực Rafah còn giáp Ai Cập. Theo đánh giá của Ai Cập, nếu Israel tấn công Rafah, dự kiến ​​có hơn 400.000 người tị nạn sẽ tràn vào Ai Cập. Những người tị nạn theo trào lưu tôn giáo chính thống này không phù hợp với chính sách thế tục hóa của Ai Cập và có thể gây ra nhiều vấn đề xã hội. Để ứng phó, Ai Cập đã xây hàng rào mới ở biên giới để ngăn chặn dòng người tị nạn; mặt khác, Ai Cập cũng đưa ra cảnh báo: “Nếu Israel tấn công Rafah, Ai Cập có thể xem xét cắt đứt quan hệ ngoại giao với Israel”. Vì lo ngại về vấn đề tị nạn, hầu hết các quốc gia dòng Sunni cũng mạnh mẽ phản đối việc Israel tấn công Rafah.

Mặc dù thế giới phương Tây từ lâu đã thiên vị Israel nhưng châu Âu và Mỹ vẫn phản đối mạnh mẽ vụ tấn công Rafah. Biden đã nhiều lần gây áp lực buộc Israel phải đạt được thỏa thuận ngừng bắn tạm thời với Hamas, nếu không sẽ ngừng cung cấp hỗ trợ quân sự. Tất nhiên, Biden làm điều này không phải vì ông thông cảm mà vì Hoa Kỳ sẽ tổ chức một cuộc bầu cử trong năm nay, và tình hình xấu đi ở Trung Đông có thể đẩy giá dầu lên cao và kéo cuộc bầu cử của Đảng Dân chủ xuống.

Tình hình hiện tại đối với Israel rất khó khăn. Nếu tấn công Rafah, không chỉ làm mất lòng các quốc gia Trung Đông khác mà còn bị châu Âu và Mỹ trừng phạt, đẩy Israel vào tình trạng cô lập ngoại giao. Kể từ khi chiến tranh bắt đầu, Israel đã huy động 300.000 quândự bị. Nguồn cung lao động cực kỳ thiếu hụt, nền kinh tế tăng trưởng âm và người dân trở nên mệt mỏi vì chiến tranh. Tuy nhiên, việc từ bỏ cuộc tấn công vào Rafah sẽ khiến Hamas có một khoảng thời gian để thở, tương đương với một trận chiến lãng phí trong vài tháng qua. Vì vậy, khả năng cao Israel sẽ tấn công Rafah. Nỗi đau lâu dài sẽ còn tồi tệ hơn nỗi đau ngắn hạn. Israel sẽ chọn cách chấm dứt nhanh chóng mối đe dọa từ Hamas, và ngăn chặn Gaza tiếp xúc với thế giới bên ngoài.

“Troika” cấp quyết định của Israel – Netanyahu, Gantz, và Gallant.

Tình hình chính trị nội bộ của Israel cũng khiến nước này khó có thể kiềm chế với bên ngoài. Kể từ tháng 10 năm ngoái, Israel đã thành lập nội các chiến tranh chịu trách nhiệm đặc biệt về cuộc chiến với Hamas. Nội các thời chiến này được quyết định bởi ba người, đó là Thủ tướng Netanyahu, Bộ trưởng Quốc phòng Gallant và lãnh đạo phe đối lập Gantz. Netanyahu thuộc phe cánh hữu, trong khi Gallant và Gantz thuộc cánh tả. Trong vài tháng đầu, các đảng khác nhau ở Israel tương đối đoàn kết; nhưng thời gian trôi qua, phe đối lập Israel bắt đầu lên kế hoạch cho một phong trào lật đổ chính phủ nhằm loại bỏ Netanyahu khỏi quyền lực.

Những cải cách tư pháp do chính phủ của ông Netanyahu ép buộc vào năm ngoái đã làm mất lòng hầu hết các cử tri cánh tả. Sau xung đột Israel-Palestine, tỷ lệ ủng hộ của ông Netanyahu càng bấp bênh hơn. Theo các cuộc thăm dò hiện có, nếu Israel tổ chức bầu cử ngay lập tức, ông Netanyahu chắc chắn bị lật đổ, đồng nghĩa với việc chấm dứt cuộc đời chính trị của ông Netanyahu. Nếu muốn tránh tình trạng này, ông Netanyahu phải làm hai việc: thứ nhất là kéo dài chiến tranh càng lâu càng tốt, dưới danh nghĩa tình trạng chiến tranh để ngăn chặn bầu cử sớm. Điều thứ hai là loại bỏ hoàn toàn Hamas như một thành tựu chính trị để cứu vớt tỷ lệ tán thành cho chính mình.

Vì vậy, từ góc độ của chính quyền Netanyahu, họ có động lực đủ mạnh để tấn công khu vực Rafah. Dù không thể loại bỏ Hamas nhưng có thể kéo dài cuộc chiến và tránh bị bầu cử sớm. Tuy nhiên, động thái này đi ngược lại lợi ích của Đảng Dân chủ ở Mỹ. Tình hình ở Trung Đông càng trở nên tồi tệ, cơ hội của Đảng Dân chủ sẽ bị ảnh hưởng.

Vì vậy, một hiện tượng rất thú vị đã xuất hiện: Biden ủng hộ phe đối lập Israel của Gantz nhiều hơn và hy vọng vào cuộc bầu cử sớm ở Israel. Với tư cách là một người ôn hòa, Gantz lên nắm quyền sẽ có lợi hơn trong việc xoa dịu tình hình ở Trung Đông và ngăn chặn giá dầu vượt khỏi tầm kiểm soát.

Trump lại hoàn toàn ủng hộ Thủ tướng đương nhiệm Netanyahu của Israel. Nếu dịch Covid-19 là sự kiện thiên nga đen trong bầu cử Mỹ 2020 thì xung đột Palestine-Israel là biến số then chốt trong bầu cử Mỹ 2024. Trump hy vọng tình hình ở Trung Đông càng hỗn loạn càng tốt, càng đẩy giá dầu lên cao, làm suy yếu tỷ lệ ủng hộ của Biden.

Tình hình ở Rafah không chỉ là ván cờ giữa Israel và Mỹ mà còn là cuộc đối đầu giữa Israel và Iran. Có thể nói là vô cùng quan trọng. Gần đây, sự mâu thuẫn giữa Israel và Iran, nguyên nhân đằng sau đều là vấn đề Rafah.

Đối với Iran, Rafah là giới hạn mà họ không thể chấp nhận. Nếu Israel tấn công Rafah, Iran có thể tăng cường nỗ lực can thiệp và thậm chí gửi bộ binh tới Lebanon và Syria để phát động cuộc chiến ủy nhiệm với Israel.

“Vành đai kháng chiến” do Iran lãnh đạo:

Ngoài Israel, Trung Đông chủ yếu chia thành hai phe. Một là phe dòng Sunni, bao gồm Ả Rập Saudi và Ai Cập, và phe còn lại là phe dòng Shia, bao gồm Iran, Yemen, Syria, v.v. Kể từ cuộc xung đột Palestine-Israel năm ngoái, mặc dù các nước dòng Sunni đã lên án Israel bằng lời nói nhưng thực tế họ chưa làm được gì nhiều vì hầu hết các nước dòng Sunni đều có quan hệ tốt với Mỹ và không muốn làm mất lòng Mỹ về vấn đề Palestine-Israel. Những người thực sự đứng về phía Gaza là các nước dòng Shia, do Iran dẫn đầu, và “Vành đai kháng chiến” do Iran dẫn đầu đã tiếp tục cung cấp hỗ trợ cho Hamas và sử dụng mọi cách thức để kiềm chế Israel.

Tuy nhiên, để ngăn Iran tham gia cuộc chiến, Mỹ đã đặc biệt điều một nhóm tác chiến tàu sân bay tới Vịnh Ba Tư. Đây là một biện pháp răn đe và cảnh báo: “Nếu Iran tấn công Israel, Mỹ sẽ tấn công chính Iran”. Để tránh đối đầu trực tiếp với Mỹ, Iran đã lên kế hoạch “Khủng hoảng Biển Đỏ”, cung cấp tên lửa và máy bay không người lái cho lực lượng vũ trang Houthi ở Yemen để hỗ trợ họ đánh chặn các tàu thương mại đến Israel ở eo biển Bab el-Mandeb.

Chiến lược của Iran là đúng đắn. Việc đánh chặn Biển Đỏ không cần điều động bộ binh và cách xa lãnh thổ Israel, điều này có thể tránh được cuộc đối đầu trực tiếp với Israel. Mặc dù “Cuộc khủng hoảng Biển Đỏ” khiến giá vận chuyển quốc tế tăng vọt, nhưng nó ít ảnh hưởng đến ngoại thương của Hoa Kỳ và Hoa Kỳ đã nhắm mắt làm ngơ. Phe Shia không chỉ thu được ưu thế về đạo đức mà còn kiểm soát quy mô của cuộc xung đột.

Tuy nhiên, đối với vấn đề Rafah, Iran không có quá nhiều lựa chọn. Hamas, tổ chức mà Iran đã dành nhiều thập kỷ để hỗ trợ, là con át chủ bài được sử dụng để kiểm tra và kìm hãm Israel. Nếu Hamas bị Israel loại bỏ, Iran sẽ mất đi đòn bẩy quan trọng. Trong tương lai ngắn hạn, hình ảnh quốc tế của Israel có thể bị ảnh hưởng, nhưng nếu Israel thực sự tiêu diệt Hamas, Israel sẽ không còn gặp trở ngại nào trong việc thiết lập quan hệ bình thường với các quốc gia Sunni. Nếu một ngày nào đó Palestine và Israel đạt được “giải pháp hai nhà nước” và Israel và Ả Rập Saudi hòa giải, thì xung đột chính trong Trung Đông sẽ chuyển từ xung đột giữa Israel và thế giới Hồi giáo sang xung đột giữa phe Sunni và phe Shia, và môi trường ngoại giao của Iran sẽ suy thoái nghiêm trọng.

Chỉ cần Hamas còn tồn tại, vấn đề Gaza sẽ khó có thể được giải quyết hoàn toàn, và quá trình bình thường hóa quan hệ giữa Israel và Saudi Arabia sẽ bị trì hoãn. Đối với Iran, Hamas có vai trò then chốt trong ngoại giao, một quân bài này quan trọng không thể mất đi.

Mặt khác, mặc dù “Cơn lũ Al-Aqsa” năm ngoái do Hamas thực hiện nhưng kẻ chủ mưu đằng sau nó là Iran. Nếu Iran ngồi yên nhìn Hamas sụp đổ, uy tín của Iran trong phe Shia sẽ giảm sút, và trong tương lai, hầu hết các đại diện sẽ không bao giờ làm việc cho Iran. Đây là kết quả mà Iran không muốn thấy nên Iran chắc chắn sẽ can thiệp vào tình hình ở Rafah. Việc có thể giải cứu được Hamas hay không là vấn đề khả năng, còn can thiệp hay không lại là vấn đề thái độ, và điều này liên quan đến uy tín ngoại giao.

Cơ cấu chính trị của Iran:

Tương tự như tình hình ở Israel, tình hình chính trị ở Iran có thể được mô tả là hỗn loạn. Iran bề ngoài là một quốc gia có ba nhánh quyền lực: tổng thống và quốc hội, cả hai đều do dân bầu. Nhưng quyền lực ở Iran nằm trong tay các nhà lãnh đạo tôn giáo, Hội đồng Bảo vệ Hiến pháp và Ủy ban Chuyên gia. Nội các chỉ là con dấu, chỉ có quyền hành pháp và không có quyền quyết định. Quyền lực của Tổng thống Iran không chỉ phụ thuộc vào chức vụ bản thân mà còn phụ thuộc vào quá trình lý lịch tôn giáo. Ví dụ, Mahmoud Ahmadinejad, người xuất thân từ dân sự, rõ ràng là ít tiếng nói hơn Hojatoleslam Rouhani, người xuất thân từ một gia đình giáo sĩ. Trên thực tế, vai trò lớn hơn của tổng thống Iran là nhận trách nhiệm. Các nhà lãnh đạo tôn giáo phải duy trì hình ảnh vinh quang, mọi lỗi lầm đều có thể đổ lên đầu tổng thống.

Sau Cách mạng Hồi giáo năm 1979 , triều đại Pahlavi bị lật đổ. Giai cấp áp bức cũ bị lật đổ nhưng giai cấp áp bức mới lại đứng lên. Dưới sự lãnh đạo của Khomeini, Iran đã hình thành một tình thế trong đó “giáo sĩ và quân đội cùng nhau thống trị”. 300 gia đình giáo sĩ nổi tiếng nhất ở Iran kiểm soát 60% tài sản của đất nước thông qua việc thành lập các quỹ và các phương pháp khác . Do không tin tưởng vào Lực lượng Phòng vệ Quốc gia, chính quyền Iran đã thành lập “Vệ binh Cách mạng Hồi giáo” để duy trì trật tự trong nước. Quân đoàn Vệ binh Cách mạng Hồi giáo sử dụng các đặc quyền kinh doanh của mình để độc quyền dầu mỏ và các hoạt động kinh doanh khác, chỉ riêng tài sản cố định đã lên tới hàng trăm tỷ đô la. Với tư cách là nhóm cầm quyền, các giáo sĩ chịu trách nhiệm kiểm soát tinh thần, và Quân đoàn Vệ binh Cách mạng Hồi giáo chịu trách nhiệm kiểm soát vật chất. Dưới sự kết hợp của hai yếu tố này, tình hình chính trị Iran được duy trì ổn định trong thời gian dài.

Đa số dân chúng trong xã hội tự nhiên đương nhiên không hài lòng với điều này, để làm dịu mâu thuẫn bên trong, Iran đã cho phép phong trào cải cách đại diện cho lợi ích của người dân thường tham gia chính trị. Một nhân vật điển hình là cựu Tổng thống Rouhani, là một người ủng hộ phương Tây, trong nhiệm kỳ của mình, ông đã ký kết Hiệp định hạt nhân Iran với Mỹ và nỗ lực giải quyết vấn đề suy thoái kinh tế. Tuy nhiên, sau khi Trump lên nắm quyền, Mỹ đã đơn phương rút khỏi Hiệp định hạt nhân, những nỗ lực của Rouhani đã trở nên vô ích và uy tín của ông sụt giảm nhanh chóng.

Khi tình hình chính trị của Iran thay đổi, không gian còn lại cho những người ôn hòa tồn tại ngày càng nhỏ hơn. Vào cuối năm 2022, do Hoa Kỳ thúc đẩy, Iran đã bùng phát các cuộc biểu tình của nhân dân, yêu cầu giải quyết vấn đề việc làm. Khamenei nghi ngờ có lực lượng đối lập đứng đằng sau việc này và quyết định tăng cường các nỗ lực chấn chỉnh nội bộ. Các nhà lãnh đạo tôn giáo có thể quyết định các ứng cử viên cho Hội đồng Giám hộ, cơ quan này không chỉ có quyền phủ quyết đối với bất kỳ dự luật nào mà còn xác định tư cách hợp lệ của các ứng cử viên tổng thống và quốc hội. Vào tháng 3 năm nay, Iran đã tổ chức một cuộc họp chuyên gia và bầu cử quốc hội, các thành viên theo chủ nghĩa Cải cách, bao gồm cả ông Rouhani, đã bị loại khỏi vòng tranh cử và hoàn toàn bị loại khỏi đấu trường chính trị. Đánh giá từ kết quả bầu cử, cả ủy ban chuyên gia và quốc hội ở Iran hiện đang bị thống trị bởi những người theo đường lối cứng rắn (điều này cũng sẽ mở đường cho thời kỳ hậu Khamenei ngăn cản việc bầu chọn các nhà lãnh đạo có lập trường thân phương Tây trong tương lai) . Trước đây, chính sách đối ngoại của Iran thực dụng và linh hoạt, nhưng sau khi thay đổi lãnh đạo, chính sách đối ngoại trong tương lai của Iran có sự không chắc chắn.

Mặt khác, do tuổi cao và sức khỏe ngày càng suy yếu của Ayatollah Khamenei, vấn đề người kế nhiệm tại Iran cũng nổi lên. Tổng thống đương nhiệm Ebrahim Raisi được xem là một trong những ứng cử viên tiềm năng. Raisi tốt nghiệp từ Học viện thần học Qom tại Iran – một trong những trường học hàng đầu của Iran, là học trò của Ayatollah Khamenei, và đã tham gia Cách mạng Hồi giáo, có thể nói là có nguồn gốc trong nền giáo dục cũng như lý luận. Với hơn mấy chục năm kinh nghiệm trong lĩnh vực tư pháp, ông có khả năng xử lý các vấn đề chính trị. Tuy nhiên, Raisi cũng có những điểm yếu riêng, đó là trình độ học vấn không đạt yêu cầu của giới học giả tôn giáo. Iran áp dụng chế độ thần chính, các học giả tôn giáo được phân thành ba cấp độ, bao gồm Ayatollah đại, Ayatollah và Hujjat al-Islam, về lý thuyết chỉ có Ayatollah đại mới có thể trở thành lãnh đạo tôn giáo cao nhất. Tuy nhiên, trình độ học vấn của Raisi chỉ thuộc cấp độ ba, thấp hơn rất nhiều so với Ayatollah đại.

Một ứng cử viên khác là con trai thứ của Khamenei là Mojtaba. Mojtaba có nền tảng vững chắc trong lĩnh vực tôn giáo, và kiểm soát tổ chức dân quân “Basij” một tổ chức dân quân liên kết với Quân đoàn Vệ binh Cách mạng Hồi giáo, nắm giữ một phần quyền lực quân sự. Tuy nhiên, trong giới tôn giáo Iran không có truyền thống cho rằng con trai kế thừa di sản của cha mình. Nếu Khamenei muốn ủng hộ con trai mình nắm quyền, ông ấy cần phải phá bỏ truyền thống. Một vấn đề khác là Khamenei đến từ dân tộc Azerbaijan nếu ngai vàng được truyền lại cho con trai ông, điều đó có nghĩa là Iran sẽ bị dân tộc Azerbaijan cai trị trong một thời gian dài, điều này không được dân số người Ba Tư chiếm đa số chấp nhận.

Ngoài ra, gia tộc Khomeini cũng đang khao khát tranh giành vị trí kế vị. Khomeini là người sáng lập nước Cộng hòa Hồi giáo Iran, ông đã một tay lật đổ triều đại Pahlavi và lãnh đạo nhân dân Iran giành chiến thắng trong Chiến tranh Iran-Iraq. Ông có uy tín tối cao nên gia tộc Khomeini còn được gọi là “dòng dõi thánh thần”. Cháu trai của Khomeini, Hassan thông thạo giáo lý Hồi giáo và là một trong số ít các ayatollah đại ở Iran đủ tiêu chuẩn để giữ chức vụ lãnh đạo tôn giáo tối cao. Tuy nhiên, nhược điểm của Hassan nằm ở chỗ ông thiếu kinh nghiệm cai trị đất nước, và Khamenei tỏ ra tôn trọng gia đình Khomeini nhưng thực chất lại bí mật đàn áp ông và hạn chế ông tham gia vào chính trường.

Nếu Khamenei qua đời, nhà lãnh đạo tôn giáo tối cao sẽ cần được bầu từ bên trong, bất kể ông ta có được chỉ định là người kế vị hay không. Hội đồng Giám hộ Hiến pháp chịu trách nhiệm đề cử và được bầu ra trong cuộc họp của các ủy ban chuyên môn. Tuy nhiên, ứng cử viên cuối cùng vẫn cần được Quân đoàn Vệ binh Cách mạng Hồi giáo chấp thuận. Sau cuộc bầu cử ở Iran năm nay, mặc dù những người theo chủ nghĩa cải cách đã bị đuổi khỏi vũ đài chính trị, nhưng ủy ban chuyên gia lại chứa đựng một số lượng lớn các phe phái khác nhau, có thể coi là một túi hỗn hợp. Hiện tại, tất cả các thế lực ở Iran đều quan tâm đến việc tranh giành vị trí kế nhiệm và nội bộ đang có những dòng chảy ngầm. Tuy nhiên, dù cuối cùng ai lên nắm quyền, Iran vẫn nên tiếp tục mô hình thần quyền. Đây là sự đồng thuận của nhóm cầm quyền.

Vì vậy, tình hình ở Rafah và thậm chí cả cuộc xung đột Palestine-Israel có liên quan nhiều đến tình hình chính trị ở Iran. Phe thua cuộc trong cuộc đấu tranh thường cố gắng sử dụng sức mạnh ngoại giao để lật ngược tình hình trong nội bộ. Cuộc xung đột giữa Israel và Palestine cung cấp một cơ hội như vậy, các yếu tố không thể kiểm soát trong tương lai của Trung Đông có thể gia tăng.

Dù là vì lý do ngoại giao hay nội bộ, Iran chắc chắn sẽ có thái độ cứng rắn với Israel về vấn đề Rafah. Trong thực tế, suốt mấy chục năm qua, Israel thường xuyên tấn công Iran, thậm chí vào Tết Nguyên đán năm ngoái, Israel đã không kích cơ sở hạt nhân của Iran. Tuy nhiên, Iran đã chọn cách kiềm chế vào thời điểm đó, chủ yếu là vì họ đã làm như vậy vì không muốn xúc phạm Hoa Kỳ, quốc gia đứng sau Israel. Mục đích trả đũa nổi bật của Iran đối với cuộc không kích vào lãnh sự quán này là để “Vây Ngụy và cứu Triệu”, chuyển hướng chiến lược của Israel và trì hoãn cuộc tấn công vào Rafah.

Về vấn đề Rafah, cả Israel và Iran đều không có bước lùi nào. Nếu Israel chọn tấn công, họ sẽ mất đi cơ hội quý giá để tiêu diệt mối đe dọa từ Hamas, và những nỗ lực trong 5 tháng trước đó sẽ vô ích. Nếu Iran chọn cách thỏa hiệp, ngồi nhìn Hamas sụp đổ thì sẽ không có trở ngại nào cho việc hòa giải giữa Israel và các nước dòng Sunni, và Iran sớm hay muộn sẽ rơi vào tình trạng bị cô lập về mặt ngoại giao. Không chỉ vậy, tình hình chính trị nội bộ phức tạp của Israel và Iran không khiến bên nào có nhiều cơ hội để nhượng bộ.

Đối với chính phủ Netanyahu, cuộc xung đột Israel-Iran không hẳn là điều xấu. Ông có thể dễ dàng kéo dài tình trạng chiến tranh, và thu hút sự đồng cảm từ phía xã hội phương Tây. Đối với Iran, Rafah là điểm mấu chốt của sự khoan dung, nhưng Iran không muốn một cuộc đối đầu toàn diện với Mỹ. Cấu trúc xã hội mong manh của Iran khiến nước này khó có thể gánh chịu hậu quả của một cuộc chiến tranh quy mô lớn. Iran cần đạt được sự cân bằng giữa việc can thiệp vào tình hình Rafah và ổn định quan hệ Mỹ-Iran.

Nếu nói về cuộc xung đột Palestine-Israel trước đây, phương pháp can thiệp của Iran là lên kế hoạch cho lực lượng vũ trang Houthi tạo ra một “cuộc khủng hoảng Biển Đỏ”, tập trung vào vùng biển. Vậy thì nếu Israel tấn công Rafah, các phương thức can thiệp của Iran có thể leo thang và chiến trường chính sẽ chuyển từ biển sang đất liền. Để tránh chiến tranh với Mỹ, Iran có thể áp dụng mô hình chiến tranh ủy nhiệm và hỗ trợ Hezbollah ở Lebanon / lực lượng chính phủ Syria / các nhóm dân quân Iraq tiến hành các cuộc tấn công vào Israel.

Bản đồ địa hình Israel:

Trong ba nhóm đại diện này, Hezbollah của Lebanon là sự lựa chọn phù hợp nhất. Syria đã lâm vào nội chiến kéo dài, quân đội chính phủ Syria bận rộn suốt năm trong việc chống nổi dậy, và không thể tập trung quân sự. Nếu Syria cố gắng tái chiếm cao nguyên Golan, trong tình hình không kiểm soát không phận, sẽ rất khó để có lợi thế trước quân đội Israel. Iraq và Israel không có chung đường biên giới và lực lượng dân quân Iraq có khả năng can thiệp hạn chế vào tình hình giữa Palestine và Israel. Ngược lại, Hezbollah ở Lebanon có 70.000 quân và kho dự trữ hơn 300.000 tên lửa có sức mạnh đáng kể, có thể đe dọa các thành phố lớn ở phía bắc Israel.

Nếu Israel tấn công Rafah, Iran có thể gửi bộ binh tới Lebanon để gia nhập lực lượng Hezbollah dưới hình thức tình nguyện viên và cùng nhau tiến hành một cuộc tấn công vào miền bắc Israel. Nếu Israel muốn đảm bảo an ninh ở phía bắc thì chỉ có thể rút lực lượng chủ lực ra khỏi tiền tuyến, đến lúc đó áp lực lên lực lượng phòng thủ Hamas ở Rafah sẽ giảm đi rất nhiều.

Sự phân bố các giáo phái tôn giáo ở Lebanon:

Tuy nhiên, đối với Iran, sử dụng Hezbollah là con dao hai lưỡi. Lebanon từng được cai trị bởi người Ả Rập theo đạo Thiên chúa, theo đuổi chính sách thân phương Tây và từng trở thành quốc gia cởi mở nhất ở Trung Đông. Tuy nhiên, vì 40% đất nước là người Hồi giáo, như một sự xoa dịu, Lebanon đã quy định rằng tổng thống phải là người Maronite theo đạo Thiên chúa, thủ tướng là người theo đạo Sunni và chủ tịch Hạ viện phải là người theo đạo Shia, tạo nên một sự cân bằng mong manh. Tuy nhiên, trong Chiến tranh Lạnh, do có thiện cảm với Palestine, Lebanon đã tiếp nhận hàng trăm nghìn người tị nạn Palestine, đồng thời thay đổi cơ cấu nhân khẩu học trong nước. Sau đó đến lực lượng du kích PLO, sau khi giành được chỗ đứng, PLO đã hợp nhất với những người Hồi giáo khác ở Lebanon để cố gắng lật đổ chính phủ Lebanon do người Thiên chúa giáo thống trị, cuối cùng đã gây ra cuộc nội chiến kéo dài 15 năm ở Lebanon, Israel, các quốc gia như Syria. lần lượt can thiệp, và Lebanon giàu có trở thành đống đổ nát.

Sau chiến tranh, ba phe phái lớn được hình thành ở Lebanon: Falange, đại diện cho người Maronite theo đạo Thiên chúa và được Pháp hậu thuẫn; Mặt trận Tương lai, đại diện cho người Sunni, và được hậu thuẫn bởi Ả Rập Saudi và Hezbollah, đại diện cho người Shia; , người ủng hộ là Iran. Lebanon bề ngoài là một quốc gia thống nhất, nhưng khu vực phía Nam do Hezbollah kiểm soát đã hình thành một “nhà nước trong một nhà nước”. Không giống như các đảng chính trị khác, Hezbollah kiểm soát một đội quân độc lập. Cái gọi là “Xung đột Lebanon-Israel” giống cuộc chiến giữa Hezbollah và Israel hơn, và các lực lượng chính phủ về cơ bản sẽ không tham gia.

Nếu Iran muốn sử dụng con bài của Hezbollah, nước này cần phải chấp nhận những rủi ro nhất định. Một khi một vòng “Chiến tranh Lebanon-Israel” mới được kích hoạt và Israel xâm chiếm miền nam Lebanon, Hezbollah có thể bị suy yếu. Nếu không có đủ sức mạnh quân sự để hỗ trợ, vị thế của Hezbollah trên chính trường Lebanon sẽ gặp nguy hiểm trong tương lai, thậm chí có thể trở thành một đảng chính trị hạng hai. Đây là điều mà Iran không muốn thấy.

Diễn biến của vấn đề Iran-Israel còn phụ thuộc vào thái độ của Mỹ. Sự kiện quan trọng nhất thế giới năm nay là cuộc bầu cử Mỹ, dù là chiến tranh Nga-Ukraine hay tình hình Trung Đông, tất cả đều liên quan đến cuộc bầu cử Mỹ. Kể từ khi nhậm chức, Biden đã thúc đẩy chiến lược “rút quân khỏi Trung Đông” và liên tiếp rút quân khỏi Afghanistan và các nơi khác. Biden cũng không muốn tình hình Trung Đông xấu đi để tránh giá dầu tăng cao kéo cuộc bầu cử của ông bị ảnh hưởng. Về vấn đề Palestine-Israel, Biden từ lâu đã theo đuổi chiến lược “răn đe hai chiều”, một mặt, cảnh báo Israel không tấn công Rafah, mặt khác, ông hứa rằng Mỹ sẽ “bảo vệ” Israel từ Iran.

Trò chơi giữa Mỹ và Iran là một trò chơi “phức tạp”. Chính quyền Biden không muốn xung đột trực diện với Iran nhưng phải thực hiện nghĩa vụ quân sự với Israel, chính là bên bị kéo xuống nước. Iran cũng không muốn xảy ra một cuộc đối đầu trực diện với Mỹ, vị trí của Iran trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ hoàn toàn khác biệt so với Nga. Quan điểm của Iran đối với cuộc bầu cử ở Mỹ hoàn toàn khác với Nga. Nga hy vọng Trump lên nắm quyền vì Trump thân Nga và chống Trung Quốc; Iran hy vọng Biden tái đắc cử vì Trump có thái độ cứng rắn với Iran. Nếu Trump lên nắm quyền, Iran sẽ chỉ gặp khó khăn hơn. Tuy nhiên, Rafah chính là điểm mấu chốt trong giới hạn chịu đựng của Iran. Một khi Israel phát động tấn công mạnh mẽ, Iran sẽ không còn lựa chọn nào khác ngoài việc can thiệp.

Bước ngoặt quan trọng nhất ở Trung Đông hiện nay là liệu Israel có tấn công Rafah hay không và những phản ứng tiếp theo của Iran và Mỹ. Một kịch bản có thể xảy ra là Israel tiến hành một cuộc tấn công trên bộ nhằm vào cảng Rafah, gây thương vong cho một số lượng lớn dân thường; Iran nổ ra một cuộc xung đột ủy nhiệm với Israel bằng cách hỗ trợ Hezbollah ở Lebanon. Mỹ đồng thời gây áp lực lên Iran và Israel để kiểm soát quy mô cuộc chiến. Hạn chế hỗ trợ vũ khí cho Israel, buộc nước này phải rút ngắn thời gian tấn công, tăng cường các biện pháp trừng phạt đối với Iran và tiến hành các cuộc tấn công vào các cơ sở quân sự ở nước ngoài của Iran; Biến số quan trọng nhất đối với nền kinh tế toàn cầu là liệu Mỹ có áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với xuất khẩu dầu của Iran hay không. Trong khi Đảng Dân chủ không muốn lạm phát gia tăng thì Đảng Cộng hòa đang thúc ép dỡ bỏ quyền miễn trừ xuất khẩu dầu của Iran, một lệnh trừng phạt dự kiến ​​sẽ khiến nguồn cung dầu thô toàn cầu thiếu hụt 600.000 thùng mỗi ngày.

Tóm lại, tình hình địa chính trị toàn cầu vào năm 2024 rất phức tạp. Cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ, cuộc xung đột Nga-Ukraina, tình hình ở Trung Đông đều liên quan chặt chẽ với nhau, và yếu tố không thể kiểm soát đã rõ ràng tăng lên. Nếu vấn đề giữa Triều Tiên và Hàn Quốc bùng nổ trong nửa cuối năm, cơ chế điều hòa các siêu cường sau Chiến tranh Lạnh sẽ đối mặt với một thử thách nghiêm trọng.